Wirtualny atlas roślin: Tłustosz pospolity / Pinguicula vulgaris

Tłustosz pospolity (Pinguicula vulgaris L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny pływaczowatych. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy. Występuje w Azji, Europie i Ameryce Północnej. W Polsce występuje w górach i na całym niżu z wyjątkiem północno-wschodniej części kraju. Roślina dość rzadka. Jest przedstawicielem nielicznych na obszarze Polski roślin owadożernych.

Liście wyłącznie w przyziemnej różyczce o średnicy do 12 cm. Są krótkoogonkowe, jasnozielone, mięsiste, całobrzegie, mają jajowaty lub podługowaty kształt. Mają zwykle podwinięte brzegi i górną powierzchnię silnie pokrytą ogruczolonymi włoskami. Kwiaty wyrastają z różyczki liściowej na ogruczolonych szypułkach o wysokości 5–25 cm, pojedynczo. Są to kwiaty grzbieciste o dwuwargowym kielichu. Obydwie wargi kielicha są rozcięte, górna mniej więcej do połowy swojej długości. Niebieskofioletowa i również dwuwargowa korona o długości 15–25 mm (wraz z ostrogą) jest 5-ząbkowa. Środkowa klapa na jej dolnej wardze posiada białą plamkę w gardzieli. Obydwie wargi korony z tyłu zrośnięte są w rurkę, która stopniowo przechodzi w dość długą i smukłą ostrogę. Wewnątrz korony pojedynczy słupek z bardzo pękatą zalążnią i dwoma różowymi, spiralnie zakręcającymi się znamionami, oraz dwa pręciki. Pokrój roślina o wysokości 10-25 cm. Z różyczki liściowej o średnicy 4-12 cm wyrasta bezlistny głąbik z kwiatami. Owoc kulistawojajowata torebka o długości 4-5 mm i szerokości 3,5-4 mm. Zazwyczaj jej długość jest nie więcej niż 1 1/3 razy większa od szerokości. Nasiona liczne, o powierzchni pokrytej delikatną siateczką.

Biologia i występowanie

Rozwój
Hemikryptofit. Kwitnie od maja do czerwca. Pręcik i słupek dojrzewają równocześnie. Jest rośliną mięsożerną. Liście tłustosza pospolitego, tak jak innych gatunków tego rodzaju, posiadają dwa rodzaje gruczołów: osadzone na trzoneczkach i wydzielające lepki śluz, oraz osadzone na liściu i wydzielające enzymy trawienne. Do śluzu przylepiają się siadające na liściach nieduże owady. Wówczas liście powoli zaginają się do środka, a enzymy trawią ciała owadów. Strawione składniki wchłaniane są przez liść, który po kilku dniach powoli rozprostowuje się.
Roślina normalnie przeprowadza fotosyntezę, dzięki czemu jest w pełni autotroficzna. Owadożerność umożliwia jej jedynie uzupełnianie azotu, którego zwykle brak na ubogich glebach, na których rośnie.
Siedlisko
Eutroficzne torfowiska niskie, wilgotne łąki i inne wilgotne zbiorowiska, a w górach młaki kozłkowo-turzycowe. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O?All. Caricetalia davallianae.
Genetyka i zmienność
Liczba chromosomów 2n = 64. We florze Polski wyróżniano podgatunek tłustosz pospolity dwubarwny Pinguicula vulgaris subsp. bicolor Á. Löve & D. Löve. Według The Plant List jest to odrębny gatunek.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2018-12-04 22:08:56]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=52382136. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Rośliny drapieżne w Wigierskim Parku Narodowym. [dostęp 2017-03-10].
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-24].
Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Przyroda województwa śląskiego (pol.). W: Czerwona księga roślin – wykaz gatunków [on-line]. [dostęp 2013-07-28].
Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
Teofil Gołębiowski: Rośliny gór i pogórzy. Warszawa: Wydawnictwo"Sport i Turystyka", 1990, s. 173. ISBN 83-217-2710-7.
Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
The Plant List. [dostęp 2017-03-10].
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.