Wirtualny atlas roślin: Topola biała / Populus alba

Topola biała, białodrzew (Populus alba L.) – gatunek drzew z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Pochodzi z Europy, części Azji i Afryki Północnej. W Polsce gatunek rodzimy, częsty na niżu. Jest rośliną pionierską, wytwarzającą ogromne ilości pyłku i nasion.

Pokrój wyniosłe drzewo o wysokości 15–30 m, przeważnie do 28 m, rzadko do 40 m (najwyższa odnotowana wysokość to 45 m). Korona drzewa szeroka i kulista. Pokrój nigdy nie jest strzelisty. Najgrubszą topolą białą w Polsce w 1971 r. był okaz rosnący w pozostałościach parku na granicy m. Leszno i Grądy k. Warszawy, którego obwód mierzony w pierśnicy (na wys. 1,3 m) wynosił wówczas 10,8 m. Wskutek łatwego tworzenia pędów odroślowych czasami również w postaci krzewiastej. Pędy młode pędy, oraz pąki obficie okryte białym kutnerem, który utrzymuje się podczas zimy. Pąki z wyraźnymi łuskami, suche. Liście ulistnienie skrętoległe. Liście 3–5 klapowe o długości 6–12 cm. Ogonek liściowy długi i bocznie spłaszczony. Duże liście na długopędach mają długi ogonek i są głęboko klapowane. Od góry ciemnozielone i błyszczące, od spodu pokryte kutnerem i wybitnie srebrzyste. Liście na krótkopędach mają brzegi faliste, są mniejsze, zaokrąglone, nie są klapowane. Boczne nerwy liści nie dochodzą do ząbków. Jesienią przebarwiają się na żółto lub brązowo. Kwiaty roślina dwupienna. Kwiaty zebrane w kwiatostany zwane kotkami. Kotki podczas kwitnienia luźno zwisające, męskie – grube i czerwone, żeńskie – cienkie i żółtozielone. Kwiaty bez okwiatu. Mają nagie, ząbkowane i kosmato owłosione przysadki. W kwiatach męskich 4–12 pręcików, w żeńskich 1 słupek. Owoc torebka, która pęka na dwie części. Nasiona bardzo drobne, z białymi włoskami. Kora na pniu mocno spękana, szaro-biała, u starszych drzew czerniejąca od dołu. W wyższych częściach pnia kora srebrzystoszara z dużymi przetchlinkami, o charakterystycznym romboidalnym kształcie. Kora młodych gałęzi długo pozostaje gładka i kremowo-biała, u starszych widoczne wyraźne blizny. Drewno jest miękkie, lekkie, łupliwe, łatwe w obróbce mechanicznej i nieulegające paczeniu, twardzielowe, łatwo próchniejące. Zawiera bardzo dużo wody.

Biologia i występowanie

Rodzimym obszarem występowania tego gatunku topoli jest środkowa i południowa Europa (brak go w Skandynawii i Irlandii), znaczna część Azji oraz Afryka Północna (Algeria, Maroko, Tunezja, Wyspy Kanaryjskie). Rozprzestrzenił się także i aklimatyzował w Australii i Nowej Zelandii, w Afryce i na Azorach. W Europie Północnej sięga do 67° szerokości geograficznej północnej. W Polsce występuje dziko na całym niżu i w niższych położeniach górskich, poza tym jest sadzony. Rozwój Megafanerofit. Kwitnie od marca do kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści. Jest wiatropylna i wiatrosiewna. Wytwarza ogromne ilości pyłku – w jednym kwiatostanie męskim może być do 6 mln ziaren pyłku. Wytwarza także ogromne ilości nasion (miliony!). Wiatr może roznosić nasiona na duże odległości. Kiełkują one łatwo i szybko, co sprawia, że topola jest gatunkiem pionierskim. Jest jednym z nielicznych drzew w naszym klimacie, których nasiona mogą kiełkować jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym. Czas życia Topola biała może żyć do ok. 100 lat, jest więc rośliną raczej krótkowieczną w porównaniu z wieloma innymi gatunkami drzew. Rośnie bardzo szybko. W naszej strefie klimatycznej topole są najszybciej rosnącymi drzewami. Genetyka Liczba chromosomów: 2n = 38. Siedlisko Zasiedla tereny nadrzeczne (często w postaci krzewiastej) i przydroża. Najczęściej spotykana w dolinach dużych rzek niżowych w nadrzecznych łęgach topolowych. Gatunek charakterystyczny dla zespołu Populetum albae. Alergiczność Pyłek topoli (nie nasiona!) rzadko wywołuje alergię u ludzi.

Roślina lecznicza Surowiec zielarski – zebrane wczesną wiosną pączki (Gemmae Populi). Zawierają glikozydy fenolowe (m.in. salicyna, populina), olejki eteryczne, garbniki, żywice, sole mineralne flawonoidy. Działanie: moczopędne, słabo napotne, przeciwgorączkowe. Obniża poziom mocznika i innych szkodliwych metabolitów w organizmie. Podobne działanie mają również pączki topoli czarnej, balsamicznej i osiki. Zbiór i suszenie: zbiera się wczesną wiosną pączki, które jeszcze są zamknięte w łuskach, suszy w temperaturze do 30 °C i przechowuje w szczelnym opakowaniu. Roślina ozdobna Często sadzona w parkach, przy czym częściej sadzone są okazy męskie, gdyż okazy żeńskie wytwarzając ogromne ilości puchatych nasion (jak pęczki waty) powodują uciążliwe zaśmiecanie terenu. Używana również do zadrzewiania nieużytków.Inne zastosowania Drewno jest stosowane jako materiał opałowy, mimo niskiej wartości energetycznej, w porównaniu z drewnem innych gatunków drzew. Używane jest także do produkcji niektórych przedmiotów, np. ołówków, rysownic, zapałek i do wytwarzania sklejki. Ponieważ ma wysoką zawartość celulozy, aż 40–50%, wytwarza się z niego papier. Drewno używane jest również w rzeźbiarstwie.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-01-10 00:23:05]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=61922960. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-12-10].
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 93-94. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Taxon: Populus alba L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2021-01-06].
The Plant List. Populus. [dostęp 2015-01-03].
W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.