Wirtualny atlas roślin: Topola biała / Populus alba

Topola biała, białodrzew (Populus alba L.) – gatunek drzew z rodziny wierzbowatych (Salicaceae).

Liście ulistnienie skrętoległe. Liście 3-5 klapowe o długości 6-12 cm. Ogonek liściowy długi i bocznie spłaszczony. Duże liście na długopędach mają długi ogonek i są głęboko klapowane. Od góry ciemnozielone i błyszczące, od spodu pokryte kutnerem i wybitnie srebrzyste. Liście na krótkopędach mają brzegi faliste, są mniejsze, zaokrąglone, nie są klapowane. Boczne nerwy liści nie dochodzą do ząbków. Jesienią przebarwiają się na żółto lub brązowo. Kwiaty roślina dwupienna. Kwiaty zebrane w kwiatostany zwane kotkami. Kotki podczas kwitnienia luźno zwisające, męskie – grube i czerwone, żeńskie – cienkie i żółtozielone. Kwiaty bez okwiatu. Mają nagie, ząbkowane i kosmato owłosione przysadki. W kwiatach męskich 4-12 pręcików, w żeńskich 1 słupek. Kora ma na pniu mocno spękaną szaro-białą korę. W wyższych częściach pnia kora srebrzystoszara z dużymi przetchlinkami, o charakterystycznym romboidalnym kształcie. Starsze gałęzie mają kremowo-białą barwę i posiadają wyraźnie widoczne blizny. U starszych drzew pnie mają czarny kolor. Drewno jest miękkie, lekkie, łupliwe, łatwe w obróbce mechanicznej i nieulegające paczeniu, twardzielowe, łatwo próchniejące. Zawiera bardzo dużo wody. Pokrój wyniosłe drzewo o wysokości do 28 m (najwyższa odnotowana wysokość to 45 m) i szerokiej, kulistej koronie. Najgrubszą topolą białą w Polsce jest białodrzew, który rośnie w pozostałościach parku na granicy m. Leszno i Grądy k. Warszawy. Obwód mierzony w pierśnicy (na wys. 1,3 m) wynosi 10,8 m. Pokrój nigdy nie jest strzelisty. Wskutek łatwego tworzenia pędów odroślowych czasami również w postaci krzewiastej. Pędy młode pędy, oraz pączki obficie okryte białym kutnerem, który utrzymuje się podczas zimy. Pączki z wyraźnymi łuskami. Owoc torebka, która pęka na dwie części. Nasiona bardzo drobne, z włoskami. Podczas rozsiewania można obserwować kłęby nasion z białymi włoskami, przypominające watę.

Biologia i występowanie

Rodzimym obszarem występowania tego gatunku topoli jest środkowa i południowa Europa (brak go w Skandynawii i Irlandii), znaczna część Azji oraz Afryka Północna (Algeria, Maroko, Tunezja, Wyspy Kanaryjskie). Rozprzestrzenił się także i aklimatyzował w Australii i Nowej Zelandii, w Afryce i na Azorach. W Europie Północnej sięga do 67° szerokości geograficznej północnej. W Polsce występuje dziko na całym niżu i w niższych położeniach górskich, poza tym jest często sadzony.
Rozwój
Kwitnie od marca do kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści, jest wiatropylna. Wytwarza ogromne ilości pyłku – w jednym kwiatostanie męskim może być do 6 mln ziaren pyłku. Wiatr może roznosić nasiona na duże odległości, kiełkują one łatwo i szybko, co sprawia, że topola jest gatunkiem pionierskim. Nasiona rozsiewane są również przez wiatr. Wytwarza ogromne ilości nasion (miliony!). Jest jednym z nielicznych drzew w naszym klimacie, których nasiona mogą kiełkować jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym.
Czas życia
Topola biała może żyć do ok. 100 lat, jest więc rośliną raczej krótkowieczną w porównaniu z wieloma innymi gatunkami drzew. Rośnie bardzo szybko, w naszej strefie klimatycznej topole są najszybciej rosnącymi drzewami.
Siedlisko
Zasiedla tereny nadrzeczne (często w postaci krzewiastej) i przydroża. Najczęściej spotykana w dolinach dużych rzek niżowych w nadrzecznych łęgach topolowych. Gatunek charakterystyczny dla zespołu Populetum albae.
Alergiczność
Pyłek topoli (nie nasiona!) rzadko wywołuje alergię u ludzi.

Roślina lecznicza
Surowiec zielarski – zebrane wczesną wiosną pączki (Gemmae Populi). Zawierają glikozydy fenolowe (m.in. salicyna, populina), olejki eteryczne, garbniki, żywice, sole mineralne flawonoidy.
Działanie: moczopędne, słabo napotne, przeciwgorączkowe. Obniża poziom mocznika i innych szkodliwych metabolitów w organizmie. Podobne działanie mają również pączki topoli czarnej, balsamicznej i osiki.
Zbiór i suszenie: zbiera się wczesną wiosną pączki, które jeszcze są zamknięte w lepkich łuskach, suszy w temp. Do 30 °C i przechowuje w szczelnym opakowaniu.
Często sadzona w parkach, jako roślina ozdobna. Częściej sadzone są okazy męskie, gdyż okazy żeńskie wytwarzając ogromne ilości puchatych nasion (jak pęczki waty) powodują uciążliwe zaśmiecanie terenu. Używana również do zadrzewiania nieużytków.
Drewno stosowane jako materiał opałowy (o niskiej wartości energetycznej, w porównaniu z innymi drzewami). Używane do produkcji niektórych przedmiotów, np. ołówków, rysownic, zapałek i do wytwarzania sklejki. Wytwarza się też z niej papier (zawiera bardzo dużo w porównaniu z innymi gatunkami drzew celulozy, bo aż 40-50%). Drewno używane jest również w rzeźbiarstwie.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2018-12-04 22:17:12]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=52303664. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 150. ISBN 978-83-7073-643-9.
The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].
Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-12-10].
The Plant List. Populus. [dostęp 2015-01-03].
W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.