Wirtualny atlas roślin: Lulecznica kraińska / Scopolia carniolica

Lulecznica kraińska (Scopolia carniolica) – gatunek rośliny należący do rodziny psiankowatych. Pochodzi z Europy. W Polsce jest gatunkiem rzadkim i objętym ochroną.

Łodyga naga, rozgałęziona, wzniesiona, mięsista, w górnej części widlasto rozgałęziająca się. Ma wysokość 30-60 cm. Pod ziemią roślina posiada grube kłącze. Liście ulistnienie skrętoległe. Liście w nasadzie łodygi przekształcone w łuski, wyższe są duże, ciemnozielone, jajowate i całobrzegie. Mają długość do 18 cm, ich nasady stopniowo zwężają się w ogonek. Kwiaty wyrastają pojedynczo w nasadach liści na długich i zwisających szypułkach. Mają dzwonkowaty, 5-ząbkowy kielich, 2-3 razy krótszy od korony. Korona jest rurkowatodzwonkowa, ma długość 15-25 mm, z zewnątrz jest lśniąco-brunatna, w środku oliwkowozielona i matowa. Wewnątrz korony 5 pręcików z nitkami przyrośniętymi do nasady korony i 1 słupek z pałeczkowatym znamieniem. W Słowenii występuje rzadka forma Scopolia carniolica f. hladnikiana, która charakteryzuje się koroną wewnątrz i na zewnątrz zielonkawo nabiegłą. Owoc otwierająca się wieczkiem kulista torebka z żółtobrunatnymi nasionami o długości 3-4 mm.

Biologia i występowanie

Występuje w środkowej, południowo-wschodniej i wschodniej Europie oraz w Gruzji i na Zakaukaziu. W Polsce stanowiska gatunku koncentrują się w Bieszczadach. Na Słowacji – w słowackiej części Bieszczadów Zachodnich zwanej Górami Bukowskimi (słow. Bukovské vrchy) i w Wyhorlacie. W Karpatach Zachodnich występuje m.in. w Beskidzie Niskim i Górach Czerchowskich, a zachodnia granica jej zasięgu sięga po Pieniny. Bardzo rzadko spotykana jest na niżu, we wschodnich rejonach Kotliny Sandomierskiej. Bylina, geofit. Kwitnie od kwietnia do maja. Liczba chromosomów 2n= 48. Cała roślina jest silnie trująca, najbardziej korzenie. Zawiera alkaloidy tropanowe, głównie skopolaminę i atropinę. Już po 15 min. od spożycia pojawiają się objawy zatrucia: zaczerwienienie twarzy, przyspieszenie pulsu serca, uczucie suchości w gardle, rozszerzenie źrenic, niepokój, halucynacje, przy większych dawkach napady szału i śmierć wskutek paraliżu układu oddechowego. Trucizna zawarta w roślinie może wniknąć do organizmu również przez skórę. Siedliskiem są cieniste lasy i zarośla, kamieniste zbocza, podnóża skał w lesie. W górach sięga do 1010 m n.p.m. Najczęściej rośnie w lesie bukowym, w olszynkach, i w jaworzynie górskiej. Występuje zazwyczaj w populacjach liczących do kilkudziesięciu osobników.

Wykorzystywana jest jako roślina lecznicza. Surowiec zielarski stanowi korzeń. Korzenie wykopuje się w okresie kwitnienia rośliny, myje i suszy w temperaturze do 50 °C. Ma działanie przeciwwymiotne, przeciwpotne i rozszerzające źrenicę oka. Dawniej korzeń był stosowany w medycynie ludowej, obecnie w lecznictwie nie jest używany, jedynie pochodzące z niej wyciągi są składnikiem niektórych leków. Bezwzględnie nie należy samemu używać tej rośliny w celach leczniczych.

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2021-03-28 05:17:22]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=62767798. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

S. Khela: Scopolia carniolica. W: The IUCN Red List of Threatened Species 2013: e.T203482A2766157 [on-line]. [dostęp 2021-03-23].
Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-06-18].
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Halina Pięknoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
Adam Zając, Maria Zając (red.): Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.