Wirtualny atlas roślin: Bagno zwyczajne / Ledum palustre

Bagno zwyczajne (Rhododendron tomentosum Harmaja, syn. Ledum palustre L. 1753) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych. Nazwy zwyczajowe i ludowe: bagno pospolite, bagniak, dziki rozmaryn, rozmaryn leśny. Tradycyjnie gatunek ten wydzielany był do rodzaju bagno Ledum, który okazał się zagnieżdżony w obrębie rodzaju różanecznik Rhododendron.

Pokrój wyprostowany, zimozielony krzew, wysokości 1–1,5 m, o gęsto, rudawo owłosionych młodych pędach, z czasem nagich o brązowej korze. Gałązki wzniesione lub podnoszące się. Liście ulistnienie skrętoległe. Liście są skórzaste, wąskoeliptyczne lub lancetowate, długości do 5 cm i szerokości do 2–5 mm, krótkoogonkowe. Blaszka liściowa z wierzchu jest ciemnozielona i połyskująca, od spodu pokryta rudawym kutnerem, brzegiem podwinięta. Kwiaty obupłciowe, promieniste, pięciokrotne, białe, zebrane na końcach ubiegłorocznych pędów w główkowate baldachy. Wyrastają na ogruczolonych szypułkach o długości do 2,5 cm i są szeroko otwarte. Mają 5-działkowy kielich, 5 białych, odwrotnie jajowatych, niezrośniętych płatków korony o długości 5–8 mm i 10 pręcików dłuższych od płatków. Pręciki z długimi nitkami i pylnikami bez rożków. Słupek prosty, o szyjce długiej, ale krótszej od pręcików. Owoc torebka długości 4–5 mm, po dojrzeniu zwieszająca się ku dołowi, pękająca od strony szypułki pięcioma klapami. Nasiona liczne, drobne, spiralnie skręcone.

Biologia i występowanie

Występuje w stanie dzikim w środkowej i północnej Europie, w północno-wschodniej Azji, w północnej części Ameryki Północnej. Osiąga w Polsce południową granicę zasięgu. W Polsce jest rozpowszechniony na całym niżu, z wyjątkiem Kujaw i Wielkopolski, gdzie jest rzadki. W górach polskich jest rzadki, zasięg występowania sięga najwyżej w Tatrach – do 1350 m n.p.m. W Karpatach najliczniej występuje na torfowiskach Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, poza tym w Tatrach na kilku stanowiskach (Toporowy Staw Wyżni, na zboczu Ornaku poniżej Iwaniackiej Przełęczy, Molkówka, Kondrackie Rówienki). W Karpatach stwierdzono też jego występowanie na pojedynczych stanowiskach w Wyskówce poniżej Brzezin, na Hurchocim Wierchu, w Paśmie Lubania (Tokarnia), na polanie Cioski, na Pogórzu Dynowskim, Pogórzu Wiśnickim i w Bieszczadach Zachodnich (torfowisko w Wołosatym, Tarnawie, Dźwiniaczu, Litmirz). Krzew o pąkach zimujących ponad ziemią, zaliczany do nanofanerofitów i chamefitów. Kwitnie w maju i czerwcu. Kwiaty zapylane są przez owady. Populacja liczy zazwyczaj do kilkuset osobników i miejscowo może formować łan. Liście pozostają na roślinie przez kilka sezonów. Jest krzewem krótkowiecznym, dożywa do 30 lat. Cała roślina wydziela silny zapach i jest trująca. Liście i pędy zawierają olejek eteryczny o silnym, charakterystycznym zapachu, porażający układ nerwowy i działający odurzająco – może powodować zawroty i bóle głowy. Ze względu na zawartość szkodliwych związków na poziomie 0,3–2% (m.in. ledol, palustrol, arbutyna, garbniki) spożycie u człowieka wywołuje podrażnienie żołądka i układu pokarmowego, może prowadzić do uszkodzenia nerek oraz paraliżu systemu nerwowego. Odurzająca woń kwiatów jest trująca dla niektórych owadów, także miód z nich zebrany. Liczba chromosomów 2n = 52. Roślina występuje na terenach podmokłych, zacienionych i zakwaszonych (mokre lasy sosnowe, torfowiska wysokie, bory bagienne). Rośnie razem z modrzewnicą, wrzosem, żurawiną i wrzoścem bagiennym. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Vaccinio-uliginosi-Pinetum i gatunek wyróżniający dla Ass. Ledo-Spaghetum.

Roślina użytkowa Roślina używana jest jako środek przeciw molom. Wikingowie dodawali wyciąg z bagna do piwa w celu zwiększenia jego „mocy” odurzającej. Roślina lecznicza Niegdyś była stosowana jako roślina lecznicza. Już Karol Linneusz w 1775 r. opisywał lecznicze właściwości bagna. Surowcem zielarskim były przede wszystkim młode pędy i liście. W medycynie ludowej bagno zwyczajne znane jest jako środek stosowany zewnętrznie o działaniu łagodzącym w zapaleniu stawów, bólach pleców i reumatyzmie, w leczeniu świerzbu, liszajów i innych chorób skóry i do płukania jamy ustnej w bólach zębów, a także wewnętrznie przeciw astmie i krztuścowi. W homeopatii ziele oraz liście bagna stosuje się jako środek drażniący skórę i przeciwgośćcowy. Jego świeże lub suszone liście używane były przez Eskimosów i Indian jako ceniony materiał na herbatę, przy czym przyrządzana była w formie zimnych wyciągów – przy użyciu zimnej wody. Roślina ozdobna Spotykana w uprawie jako krzew ozdobny, chociaż bardzo rzadko ze względu na specyficzne wymagania. Gatunek jest mrozoodporny – toleruje temperatury do -29 °C. Wymaga gleb kwaśnych, próchnicznych i wilgotnych oraz stanowisk słonecznych do półcienistych. W ogrodzie nadaje się na wrzosowiska i do grup różaneczników. Łatwiejsze w uprawie jest bagno grenlandzkie Rhododendron groenlandicum (Oeder) Kron & Judd .

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 23:12:23]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72391581. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.