Trzmielina pospolita, t. zwyczajna (Euonymus europaeus L.) – gatunek krzewu należący do rodziny dławiszowatych (Celastraceae). Występuje w Europie i zachodnich krańcach Azji, w Polsce jest dość pospolity na całym obszarze. Rośnie na siedliskach żyznych i wilgotnych, w lasach i zaroślach. Jest rośliną trującą. Trzmielina wykorzystywana jest jako roślina ozdobna. Drewno cenione jest w tokarstwie i snycerstwie oraz służy do wyrobu węgla drzewnego używanego jako węgiel rysunkowy, a dawniej też surowiec do produkcji prochu czarnego. Roślina stosowana była jako lecznicza, barwierska, a kora z korzeni stanowiła surowiec do produkcji gutaperki.
Gatunek cienioznośny, jednak zwykle rośnie na skrajach lasów, w lasach widnych i w zaroślach. Rzadziej rozwija się w miejscach otwartych, w zbiorowiskach trawiastych, na wydmach, najczęściej dopiero po wkroczeniu innych gatunków pionierskich drzew i krzewów. Na jego występowanie istotny wpływ ma skuteczność rozprzestrzeniania nasion przez gryzonie i ptaki, w efekcie częściej rośnie w kompleksach leśnych i powiązanych przestrzennie z nimi pasmach zadrzewień i zarośli, niżeli w izolowanych zadrzewieniach i zaroślach. Aktywność zwierząt rozprzestrzeniających nasiona tłumaczy też większą częstość występowania tego gatunku na skrajach lasu, niż w jego wnętrzu. Okazy rosnące w cieniu mają bardzo luźny pokrój. Ze względu na wymagania wilgotnościowe trzmielina często rośnie w dolinach rzek i strumieni. Kolonizuje miejsca otwarte po ustaniu presji roślinożerców (np. zarejestrowano sukcesję trzmieliny na murawach po wybuchu epidemii myksomatozy wśród królików). Rozwój zarośli trzmieliny nie przyśpiesza wkraczania kolejnych gatunków drzew i krzewów – siewki innych gatunków pojawiają się pod trzmielinami bardzo rzadko (podobnie jak pod tarniną i w przeciwieństwie do głogów). Najlepiej rośnie na przepuszczalnych glebach zasadowych, zasobnych w węglan wapnia, np. na glinach zwałowych, także na skałach wapiennych. Występuje jednak także na glebach piaszczystych i kwaśnych. Źle znosi obecność soli, zarówno chlorku sodu, jak i chlorku wapnia. Jest natomiast w dużym stopniu mrozoodporna – w przypadku korzeni toleruje spadki temperatury do -34 °C, a pędów nadziemnych – co najmniej do -54 °C (najniższa testowana temperatura). Gatunek jest bardzo cienioznośny, jednak silnie ograniczony dostęp światła słonecznego bardzo ogranicza wzrost roślin. Nie znosi stagnowania wód i gleb zabagnionych. Rozkład opadłych liści trzmieliny dokonywany przez mikroorganizmy i bezkręgowce opisywany jest jako względnie szybki – ponad połowa ich masy ubywa po 8 tygodniach, a niemal całkowity rozkład następuje po 20 tygodniach. Zwarty zasięg gatunku obejmuje rozległą część Europy – od Pirenejów po południową Rosję, na północy obejmuje Wyspy Brytyjskie, południową Norwegię i Szwecję, na południu Półwysep Apeniński i Bałkański. Nieliczne stanowiska ma w północnej części Półwyspu Iberyjskiego, na Korsyce, Sardynii, Sycylii, północnej Azji Mniejszej. Trzmielina ta rośnie poza tym w regionie Kaukazu. W Polsce pospolita jest niemal na całym obszarze, lokalnie bywa nieco rzadsza, np. na północnym Mazowszu, Żuławach Wiślanych, w Puszczy Goleniowskiej oraz w wyższych górach. W obrębie zasięgu rośnie z różną częstością, lokalnie bywa bardzo pospolita, jednak na ogół (np. w kontynentalnej Europie) rośnie w rozproszeniu, niezbyt licznie (w Polsce też opisywana jest jako „rzadko spotykana w większych ilościach”). Na obszarach górskich sięga około 1000 m n.p.m. w Hiszpanii oraz w Azji, ponad 1200 m n.p.m. w Tyrolu i 1300 m n.p.m. na Sycylii. W Polsce nie przekracza 800 m n.p.m. Jako gatunek introdukowany i inwazyjny rośnie na Tasmanii, w Nowej Zelandii, w Ameryce Północnej, w Azji Środkowej.
Historia Roślina wykorzystywana była w europejskiej medycynie tradycyjnej. Stosowano liście, korę i nasiona jako środek przeczyszczający. Sproszkowane liście i nasiona używane były do posypywania dzieci i zwierząt dla pozbycia się z nich wszy, czasem stosowano utłuczone okrywy owoców zmieszane z mąką, ewentualnie w tym celu stosowano maść z masła i sproszkowanych owoców i nasion. Olej z nasion stosowano do przyśpieszania gojenia ran oraz jako środka odkażającego i owadobójczego. Roślina stosowana była także do leczenia chorób wątroby i dróg żółciowych. Współcześnie ze względu na liczne substancje biologicznie czynne roślina uważana jest za istotną i perspektywiczną dla medycyny i weterynarii. Surowiec zielarski Owoc trzmieliny Fructus Euonymi (też: Fructus Evonymi).
Proszek z suszonych owoców działa owadobójczo. Wywar z trzmieliny wykorzystywany jest do ochrony koni przed muchówkami. W ogrodnictwie trzmielinę pospolitą wykorzystuje się w roli podkładek do szczepienia innych gatunków trzmielin i odmian uprawnych.Odwar z torebek owocowych po nasyceniu ałunem stosowano do barwienia na kolor siarkowożółty. Niedojrzałe nasiona gotowane z ługiem stosowano do barwienia włosów na blond. Barwnik wyrabiano także z suszonych, sproszkowanych, czerwonopomarańczowych osnówek.Trzmielina europejska bywa uprawiana jako krzew ozdobny, przy czym głównym jej walorem są jaskrawo zabarwione w okresie jesiennym owoce i liście. Zalecana jest do nasadzeń krajobrazowych, przydrożnych i osiedlowych. Zaliczana jest do krzewów dobrze znoszących warunki miejskie i terenów przemysłowych. Sadzona jest jednak w Polsce niezbyt często, rzadko spotykane w uprawie są też jej odmiany ozdobne. Mimo że określana jest mianem „jednego z najpiękniejszych krzewów krajowych w czasie owocowania”, jest niedoceniana i rzadko sadzona. Ustępuje popularnością w uprawie innym gatunkom trzmielin. 'Albus' – odmiana białoowocowa – owoce białe, osnówki żółtawobiałe; 'Argenteovariegatus' – odm. białopstra – liście biało upstrzone; 'Atropurpureus' – odm. ciemnopurpurowa – owoce ciemnoczerwone, liście węższe i purpurowo nabiegłe; 'Brilliant' – pokrój kolumnowy; 'Macrophyllus' – odm. wielkolistna – liście i owoce większe niż u typu; 'Microphyllus' – odm. drobnolistna – liście drobne (do 3 cm długości), zaokrąglone na wierzchołku; 'Pumilus' – odm. niska – pokrój zwarty i niski, liście drobne (do 3 cm długości); 'Red Cascade' – odm. Czerwona Kaskada – wysoki, obficie owocujący krzew o przewisających pędach; 'Scarlet Wonder' – owoce różowoczerwone. Jako ozdoby wykorzystywane do wyrobu korali i różańców były owoce i nasiona trzmieliny pospolitej.
Trzmielina jest rośliną pokarmową mszycy burakowej, zwanej też trzmielinowo-burakową, Aphis fabae, przez co, zwłaszcza w przeszłości była zwalczana w rejonie upraw buraków i innych warzyw. Nie zaleca się jej sadzenia w pobliżu takich upraw.
Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 21:55:37]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72985936. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.