Wełnianka wąskolistna Eriophorum angustifolium

Wełnianka wąskolistna (Eriophorum angustifolium) – gatunek rośliny z rodziny ciborowatych (Cyperaceae). Rośnie na różnego rodzaju mokradłach w strefie arktycznej i umiarkowanej półkuli północnej. Roślina opisywana była jako dość pospolita na terenie Polski, ale w ostatnich dziesięcioleciach obserwuje się spadek liczby stanowisk i wyraźny ubytek liczebności osobników na stanowiskach. Roślina wymaga wysokiej wilgotności i zanika z powodu odwodnień mokradeł. Efektowny i charakterystyczny puch na owocach ułatwia ich rozsiewanie. Roślina ma ograniczone znaczenie użytkowe – spożywana jest jako jadalna w Arktyce, lokalnie bywała wykorzystywana w ziołolecznictwie. Puch stosowano m.in. do wyrobu knotów do świec i napełniania poduszek – jest jednak zbyt kruchy by roślina mogła być wykorzystana jako włóknodajna.

Łodyga wzniesiona, walcowata (rzadko na szczycie nieco trójkanciasta), o średnicy ok. 1 mm, gładka, pełna, o wysokości zazwyczaj 30-60 cm, rzadziej do ponad 100 cm. Liście łodygowe w liczbie od 1 do 3. Blaszka liściowa skórzasta, wąska (2-4, rzadko do 8 mm szerokości), rynienkowata lub płaska, ostrogrzbiecista, zakończona ostrym, trójkanciastym końcem, na brzegach szorstka. Liście otulają pochwiasto łodygę, na połączeniu blaszki i ciemnoczerwonej do czarnej pochwy znajduje się języczek liściowy. Blaszka liści jest krótsza od łodygi (do 40 cm długości). Kwiaty zebrane w 3–5 kłosków (rzadziej mniej lub więcej – od 1 do 10). Kłoski jajowate do wydłużonych (10-15 × 5-7 mm) zebrane są w luźną rozrzutkę wyrastającą w kątach 1-3 liściowatych podsadek. Podsadki osiągają do 12 cm długości, ich pochwy są czarniawe. Szypuły kłosów są nierównej długości (5–60 mm), spłaszczone, gładkie, rzadziej nieco szorstkie, początkowo wzniesione, a po przekwitnięciu zwisające. Kwiaty wyrastają w kątach przysadek lancetowatych lub jajowatych o długości ok. 5 mm (rzadziej do 10 mm), jasnobrązowych do brunatnych, z wyraźnym nerwem, na szczycie zaostrzonych (według niektórych źródeł tępych). Kwiaty obupłciowe (rzadko też słupkowe) z okwiatem składającym się z 10 lub więcej gładkich i prostych włosków, w początkowym okresie kwitnienia o długości tylko ok. 4 mm, z czasem wydłużające się do 15–30 mm podczas owocowania. Pręciki trzy, o długości 2–5 mm, z równowąskimi pylnikami. Słupek smukły, zakończony trzema znamionami. Owoce drobne orzeszki, odwrotnie jajowate, zaostrzone, nieco trójkanciaste, jasnobrunatne lub czarne. Osiągają 2–3 mm długości i 1 mm średnicy. Otoczone są trwałym okwiatem tworzącym pęk długich, białych włosków.

Biologia i występowanie

Wełnianka wąskolistna występuje na półkuli północnej – jest szeroko rozpowszechniona w Eurazji i Ameryce Północnej. Rośnie w Arktyce – na Alasce, Archipelagu Arktycznym, w południowo-zachodniej i wschodniej Grenlandii, na Islandii, sięgając na północ do 83° szerokości północnej. Na południu zasięg sięga do środkowej Azji, od Korei, poprzez Kazachstan po Kaukaz. Gatunek rośnie także na izolowanym obszarze w północnym Syczuanie. W Europie sięga na południu do północnej części Półwyspu Iberyjskiego, środkowej Apenińskiego i gór w północnej Grecji. W Ameryce Północnej rośnie na północy sięgając po środkową część Stanów Zjednoczonych, najdalej na południe schodząc wzdłuż pasma Gór Skalistych. Jako wątpliwy podawany był też z Jamajki i Kuby. Brytyjski botanik William Turner Thiselton-Dyer miał odnaleźć ten gatunek w 1898 także w Republice Południowej Afryki. W Polsce wełnianka wąskolistna jest rozpowszechniona niemal w całym kraju. Brak jej lokalnie lub jest rzadka na obszarach, gdzie brak odpowiednich siedlisk – np. na Żuławach Wiślanych, północnym Mazowszu i Pogórzu Środkowobeskidzkim. Wełnianka wąskolistna występuje na różnych siedliskach mokradłowych, zwykle na obszarach o opadach rocznych od poniżej 1000 mm do ponad 2500 mm. Jednak to nie wielkość opadów, a duża wilgotność gleby jest czynnikiem limitującym występowanie gatunku. Zwykle też na siedliskach tego gatunku występuje znaczna wilgotność powietrza i silne nasłonecznienie. Przy wilgotności podłoża spadającej poniżej 50% rośliny te zaczynają więdnąć. Na silniej uwodnionym podłożu kłącza są dłuższe (do ponad 40 cm), podczas gdy na przesuszonych osiągają do kilku centymetrów (podobnie silnie są skrócone w przypadku wyeksponowania na światło słoneczne). Silne uwodnienie jest też skorelowane z większą liczbą kłosków w kwiatostanie (średnio ponad 6 na silnie podmokłych i zasobnych w węglan wapnia torfowiskach oraz średnio około 3 na glebie przynajmniej okresowo przesychającej). Rosnące w cieniu pędy ulegają etiolacji. Gleba na stanowiskach tego gatunku zwykle jest torfiasta i kwaśna (pH od 3,5 do 7), ale rośliny te rosną także na torfowiskach węglanowych, z dużą zawartością węglanu wapnia. Nie jest to gatunek przywiązany do siedlisk o określonym odczynie, a poza silnym uwodnieniem podłoża czynnikiem limitującym jego występowanie jest to by siedlisko było skąpożywne. Adaptacją do typowego w takim podłożu deficytu przyswajalnego azotu jest silnie rozbudowany system korzeniowy. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych Europy Środkowej gatunek charakterystyczny dla Cl. Scheuzerio-Caricetea nigrae oraz dla zespołu Eriophoro angustifolii-Sphagnetum recurvi. Rośnie w bardzo różnych zbiorowiskach roślinnych na torfowiskach; na ubogich gatunkowo płach z torfowcami Sphagnum, poprzez mszary z wełnianką pochwowatą Eriophorum vaginatum i wrzosowiska atlantyckie, po bogate florystycznie mszary z wełnianeczką darniową Trichophorum cespitosum i inne typowe dla torfowisk przejściowych oraz różne zbiorowiska źródliskowe i łąk wilgotnych (często w towarzystwie takich gatunków jak: bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata, siedmiopalecznik błotny Comarum palustre, turzyca dzióbkowata Carex rostrata). Wełnianka wąskolistna jest typowym gatunkiem dla wczesnych faz sukcesji roślinności na odsłoniętym z różnych przyczyn podłożu torfowym, ale ustępuje ze zbiorowisk, w których występuje silna konkurencja silniej rosnących bylin. Jest jednym z kluczowych gatunków zagęszczających i wypiętrzających pła zarastające zbiorniki wodne. Na obszarach górskich rośnie po piętro subalpejskie. Rośliny tego gatunku dość dobrze znoszą pożary torfowisk, choć mogą wtórnie zanikać z powodu związanego z tym przesuszenia torfu i konkurencji gatunków zasiedlających zmienione siedlisko. Gatunek też utrzymuje się w miejscach wypasanych przez zwierzęta, a stały wypas może wręcz pozwalać na zachowanie wełnianki wąskolistnej także na torfowiskach zmienionych w pastwiska, poprzez ograniczanie rozwoju roślin o silniejszym wzroście i tworzenie optymalnych dla tego gatunku mikrosiedlisk przez bydło wydeptujące podmokły grunt. Zwierzęta rzadko zgryzają wełnianki, zwykle wiosną, gdy pędy są młode. Wełnianka wąskolistna nie utrzymuje się na torfowiskach odwadnianych, w takim przypadku rośliny ograniczają wzrost, przyrosty kłączy i wysokości pędów zmniejszają się i w końcu populacje tego gatunku znikają. Brak danych o występowaniu mikoryzy u tego gatunku. Do bezkręgowców związanych z tym gatunkiem należą: Ceruraphis eriophori (mszycowate) – letnie pokolenie żyje na wełniance, Elachista albidella i E. eleochariella (Elachistidae) – larwy minują łodygi i liście, Glyphipterix haworthana (Glyphipterigidae) – larwa żywi się nasionami, Celaena haworthii (sówkowate) – larwa żyje w nasadach pędów, Anthomyza gracilis (Anthomyzidae) – roślina pokarmowa dla larw. Rośliny tego gatunku są zwykle wolne od patogenów grzybowych, rzadko bywają porażane przez mączniaka. Na martwych pędach rozwija się natomiast liczna grupa grzybów, takich jak np: Mycocalia sphagneti (pieczarkowce), Mollisia pilosa, Cistella fugiens, Pezizella eriophori, Microscypha ellisii var. eriophori, Hyaloscypha paludosa, Dasyscyphus sydowii, Lachnum imbecille, Rutstroemia henningsiana, Myriosclerotinia dennisii (tocznikowce).

Źródło informacji: Wikipedia : wolna encyklopedia [dostęp: 2024-03-08 21:51:13]. Dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=72327100. Główni autorzy artykułu w Wikipedii: zobacz listę.

  • cechy kwiatów
    • barwa kwiatów
      • płatki brązowe
    • kwiatostan
      • groniasty
        • prosty
          • kłos
  • cechy łodygi
    • wygląd łodygi
      • łodyga trójkanciasta
      • łodyga gładka
      • łodyga wzniesiona
  • cechy owoców
    • rodzaj owoców
      • suche
        • orzechy
    • kolor owoców
      • czarne
      • brązowe
      • białe
    • powierzchnia owocu
      • owłosiona
      • kanciasta
  • ogólne
    • krzew
    • roślina jadalna
    • roślina ozdobna
    • roślina ekspansywna
    • roślina użytkowa
    • południowa granica zasięgu
    • geofit
    • Natura 2000
    • roślina uprawiana
    • mieszaniec
    • dwa podgatunki
  • siedlisko
    • Brzegi wód
    • Pastwiska
    • Wrzosowiska
    • Torfowisk
    • miejsca nasłonecznione
    • źródliska